اشپل ماهی یکی از مواد غذایی دریایی است که بهطور گسترده در آشپزیهای مختلف جهان استفاده میشود. این ماده مغذی سرشار از ویتامینها و مواد معدنی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود سلامت قلب و عروق و سایر جنبههای سلامتی کمک میکند. در این مقاله بهطور کامل به معرفی اشپل ماهی ، خواص آن و تفاوتهای آن با خاویار خواهیم پرداخت. همچنین به مقایسه این دو خوراک دریایی ارزشمند از نظر ترکیبات غذایی و کاربردهای مختلف میپردازیم.
هر دو، یعنی اشپل و خاویار، سرشار از مواد مغذی مانند فسفر، آهن، پروتئین، ویتامینهای A، B و E هستند، اما تفاوتهایی در طعم، بافت و قیمت دارند. در ادامه این مقاله، با این تفاوتها و کاربردهای مختلف این دو ماده غذایی آشنا خواهید شد.
اشپل به تخم ماهیان غیر خاویاری مانند قزلآلا، سالمون و کپور گفته میشود. این تخمها معمولاً قبل از تخمگذاری از بدن ماهی خارج میشوند. اما خاویار، به تخم ماهیان خاویاری مانند فیلماهی و اوزونبرون گفته میشود که یکی از لوکسترین محصولات دریایی است.
اشپل ماهی چیست؟
اشپل ماهی به تخمهای نابارور ماهی گفته میشود که در تخمدان ماهیان ماده تشکیل میشود. این ماده غذایی ارزشمند در بسیاری از فرهنگها، از جمله آشپزی ایرانی، جایگاه ویژهای دارد و به روشهای مختلفی مصرف میشود. اشپل از نظر بافت، طعم و ارزش غذایی با خاویار تفاوت دارد، اما در برخی غذاها بهعنوان جایگزین آن استفاده میشود.
انواع اشپل ماهی
اشپل میتواند از ماهیان مختلفی تهیه شود که هرکدام طعم و بافت منحصربهفردی دارند. برخی از رایجترین انواع اشپل عبارتاند از:
- اشپل ماهی سفید – از محبوبترین انواع اشپل در شمال ایران، با بافتی نرم و طعمی ملایم.
- اشپل ماهی کپور – رنگ زرد یا نارنجی دارد و در غذاهای محلی مازندران و گیلان استفاده میشود.
- اشپل ماهی کولی – طعمی قویتر و بافتی نرمتر دارد و اغلب در کنار برنج یا در ترکیب با دیگر غذاها سرو میشود.
- اشپل ماهی شوریده و حلوا – نسبت به سایر انواع اشپل، دانههای ریزتری دارد و طعم ملایمتری ارائه میدهد.
تفاوت اشپل ماهی و خاویار در شمال ایران
در گویش شمالی، اشپل ماهی به تخم فرآورینشده ماهی گفته میشود که در آشپزی محلی کاربرد زیادی دارد. مردم شمال ایران، بهویژه در استانهای گیلان و مازندران، بیشتر تخم ماهی سفید را اشپل مینامند و از آن در غذاهای مختلف استفاده میکنند. خاویار اما در این منطقه به تخم فرآوریشده ماهیان خاویاری گفته میشود که ارزش بالاتری دارد.
تفاوت اشپل ماهی با خاویار
✅ فرآوری: اشپل ماهی بهصورت تازه یا نمکسود مصرف میشود، اما خاویار پس از طی مراحل خاصی فرآوری شده و نیاز به شرایط نگهداری خاصی دارد.
✅ رنگ و اندازه: خاویار در رنگهای سیاه، قهوهای، زیتونی و طلایی وجود دارد، درحالیکه اشپل بیشتر طیف رنگی زرد تا قرمز را شامل میشود. همچنین، دانههای خاویار معمولاً درشتتر و محکمتر از اشپل هستند.
✅ نوع ماهی: اشپل از تخم ماهیهای مختلفی مانند سالمون، قزلآلا، کپور و ماهی سفید گرفته میشود، درحالیکه خاویار فقط از ماهیان خاویاری مانند فیلماهی، اوزونبرون و تاسماهی به دست میآید.
✅ شرایط نگهداری: اشپل معمولاً در دمای معمولی یا یخچال نگهداری میشود، اما خاویار پس از نمکسود شدن باید در سردخانه و دمای کنترلشده قرار گیرد تا کیفیت و طعم آن حفظ شود.
✅ منبع: خاویار از دریای خزر و دریای سیاه استخراج میشود، درحالیکه اشپل در بسیاری از نقاط جهان، از جمله دریاها و رودخانههای داخلی، یافت میشود.
بهطور کلی، اشپل یک ماده غذایی پرمصرف و در دسترس است، درحالیکه خاویار بهعنوان یک محصول لوکس و گرانقیمت شناخته میشود که بیشتر برای صادرات یا مصارف خاص استفاده میشود.
جدول مقایسه اشتپل ماهی و خاویار
ویژگی | اشپل ماهی | خاویار |
---|---|---|
منبع | ماهیهای معمولی مانند کپور، سفید، کولی | ماهیان خاویاری مانند فیلماهی، اوزونبرون |
بافت | نرمتر و کمتر ژلاتینی | دانههای درشت و محکم با حالت ترکیدن در دهان |
رنگ | زرد، نارنجی یا قرمز | سیاه، خاکستری یا طلایی |
ارزش غذایی | سرشار از پروتئین و امگا ۳ | غنیتر از ویتامینها و اسیدهای چرب مفید |
قیمت | ارزانتر و در دسترستر | بسیار گران و لوکس |
ارزش غذایی اشپل ماهی
اشپل یک منبع عالی از مواد مغذی زیر است:
- پروتئین بالا – برای رشد و بازسازی عضلات
- اسیدهای چرب امگا ۳ – مفید برای سلامت قلب و مغز
- ویتامینهای گروه B – بهبود عملکرد سیستم عصبی و تولید انرژی
- فسفر و کلسیم – کمک به استحکام استخوانها و دندانها
- آهن و روی – تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از کمخونی
خواص اشپل ماهی
اشپل یا اصطلاحاً همان تخم ماهی، دارای اسیدهای چرب امگا ۳ و منبع سرشاری از ویتامین B۱۲ است. ازاینرو است که اشپل ماهی باعث عملکرد بهتر مغز شده و باعث میشود تا مواد غذایی مصرف شده تبدیل به انرژی مصرفی برای بدن شوند. علاوه بر این، اشپل ماهی دارای املاح معدنی مانند ید، فسفر و غیره است که در کاهش فشارخون و لختهشدن خون نقش زیادی داشته و باعث سلامت چشم و جلوگیری از پیری زودرس میشود. از دیگر خواصی که اشپل ماهی دارد میتوان به کاهش ریسک ابتلا به بیماری ارتریت روماتوئید اشاره کرد.
آیا اشپل ماهی ضرری دارد؟
ممکن است از خودتان بپرسید که اشپل ماهی باوجود همه خواصی که برای بدن دارد، ممکن است ضرری هم به دنبال داشته باشد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت بله. مصرف زیاد از حد اشپل ماهی امکان ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی مخصوصاً در زنان باردار میشود. در هر ۲۸ گرم از اشپل ماهی، تقریباً ۱۷۰ میلیگرم کلسترول وجود دارد. علاوه بر کلسترول، حاوی مقدار زیادی سدیم است که در هر ۲۸ گرم سدیم، حدود ۴۲۰ میلیگرم اندازهگیری شده است؛ به همین دلیل باید در مصرف آن دقت کرد و بهاندازه در رژیم غذایی قرار بگیرد.
اصول نگهداری اشپل ماهی
اشپل ماهی یک ماده غذایی حساس است که در صورت قرار گرفتن در معرض هوا، نور و دمای نامناسب، دچار اکسید شدن و فساد میشود. اکسید شدن باعث تغییر رنگ، بو و طعم نامطلوب در اشپل میشود و میتواند ارزش غذایی آن را کاهش دهد. برای جلوگیری از این مشکل، رعایت نکات زیر ضروری است:
1. نگهداری در یخچال (مصرف کوتاهمدت)
✅ اگر قصد دارید اشپل را ظرف چند روز مصرف کنید، باید آن را در یخچال نگهداری کنید.
✅ اشپل تازه را در ظرف دربسته یا کیسه فریزر قرار دهید و در دمای ۰ تا ۴ درجه سانتیگراد نگهداری کنید.
✅ برای افزایش ماندگاری، میتوانید روی آن مقدار کمی نمک بپاشید تا از فساد زودرس جلوگیری شود.
2. نگهداری در فریزر (مصرف بلندمدت)
✅ برای نگهداری طولانیمدت، اشپل را در کیسه زیپدار یا ظرف دربسته قرار داده و در فریزر بگذارید.
✅ دمای فریزر باید زیر -۱۸ درجه سانتیگراد باشد تا اشپل برای چندین ماه سالم بماند.
✅ برای جلوگیری از یخزدگی و تغییر طعم، میتوان اشپل را در بستهبندی وکیوم یا همراه با کمی روغن زیتون فریز کرد.
3. نمکسود کردن اشپل (ماندگاری بیشتر بدون فریز کردن)
✅ یکی از روشهای سنتی نگهداری اشپل، نمکسود کردن آن است.
برای این کار، اشپل را با مقدار مناسبی نمک درشت یا آبنمک غلیظ مخلوط کرده و در ظرف شیشهای دربسته داخل یخچال بگذارید.
این روش باعث میشود اشپل تا چند هفته قابل مصرف باشد.
4. نگهداری در روغن زیتون
✅ اشپل را میتوان در روغن زیتون خالص نگهداری کرد تا هم ماندگاری آن افزایش یابد و هم طعم بهتری پیدا کند.
این روش برای نگهداری اشپل در یخچال تا ۲ هفته مناسب است.
5.بستهبندی وکیوم:
✅ اشپل نباید در معرض هوای آزاد قرار بگیرد، زیرا بهسرعت فاسد میشود.
یکی از بهترین روشهای جلوگیری از اکسید شدن اشپل، بستهبندی وکیوم (خلأ) یا استفاده از کیسههای زیپدار بدون هوا است. این کار تماس اشپل با اکسیژن را به حداقل میرساند و از خراب شدن آن جلوگیری میکند.
نکات مهم هنگام نگهداری اشپل:
⚠ برای جلوگیری از تغییر طعم و بو، از قرار دادن اشپل در کنار مواد غذایی با بوی شدید (مانند سیر و ماهی دودی) خودداری کنید.
⚠ هنگام مصرف، اشپل یخزده را بهآرامی در یخچال قرار دهید تا بهصورت طبیعی یخزدایی شود و کیفیت آن حفظ شود.
با رعایت این اصول، میتوانید تازگی و طعم اشپل ماهی را برای مدت طولانی حفظ کنید و از خواص ارزشمند آن بهره ببرید.
قیمت اشپل ماهی و خاویار
اشپل ماهی نسبت به خاویار از قیمت کمتری برخوردار است. علاوه بر این، اشپل در استانهای مازندران، گیلان و سایر قسمتها بهعنوان پیشغذا مصرف شده و در آشپزی به آن توجه ویژهای میشود. ارزش غذایی که خاویار دارد بهخاطر میزان پروتئین اسیدهای چرب و سایر مواد دیگر با اشپل ماهی متفاوت بوده و نسبت به اشپل از قیمت بیشتری هم برخوردار است. پس در نتیجه مصرف اشپل مناسبتر از خاویار است.
موارد مصرف و روشهای پخت اشپل ماهی
اشپل در مناطق مختلف ایران، بهویژه در شمال کشور، به روشهای گوناگونی مصرف میشود:
- سرخشده – رایجترین روش مصرف اشپل، سرخ کردن آن با روغن، زردچوبه و سیر است.
- بهعنوان چاشنی – در برخی غذاها مانند میرزا قاسمی و کوکو اشپل استفاده میشود.
- دودی یا نمکسود شده – برای ماندگاری بیشتر و افزایش طعم، اشپل را نمکسود یا دودی میکنند.
- ترکیب در سالادها و غذاهای مدیترانهای – در برخی کشورها از اشپل در تهیه سسها و سالادهای دریایی استفاده میشود.
آیا اشپل ماهی قرمز رنگ، همان خاویار است؟
اشپل ماهیهایی مانند سالمون، قزلآلا معمولاً به رنگ قرمز و زرد است و نمیتوانیم آن را خاویار بدانیم. چون خاویار، به اشپل ماهیان خاویاری گفته میشود و بعد از طیکردن مراحل مختلف تولید، عملآوری، بستهبندی و حمل به قیمت بالایی به فروش میرسد؛ اما اشپل ماهی ، از نظر تولید، قیمت، رنگ ، بافت و طعم مانند خاویار نیست و یکی دانستن این دو اشتباه است.
قیمت خاویار از اشپل بالاتر است. بااطلاع از قیمت خاویار اصل دریای خزر میتوانید از این موضوع اطمینان حاصل کنید.
خاوریار چیست؟ و چه خواصی دارد؟
خاویار، تخمک بارور نشده ماهیان خاویاری است که بعد از عملیات تخصصی تولید و فراوری بهعنوان خاویار شناخته میشود. از خواص خاویار میتوان به درمان بیماری افسردگی، کاهش فشارخون بالا، درمان بیماریهای سرطانی، بهبود بیمارهای قلبی و عروقی و غیره اشاره کرد.
فواید خاویار برای بدن
مصرف خاویار از ابتلا به بیمارهایی مانند افسردگی، قلبی و عروقی و غیره جلوگیری کرده و دلیل آن هم غلظت اسیدهای چرب از نوع امگا ۳ بسیار بالاست. علاوه بر این، خاویار سرشار از عنصر آهن بوده، به همین دلیل به افرادی که دچار کمخونی هستند بسیار پیشنهاد میشود.
سوالات متداول
-
از کجا میتوانیم خاویار بخریم؟
اگر قصد خرید خاویار اصل را دارید شما میتوانید با مراجعه به سایتهای مختلف از قیمت خاویارهای مختلف ایرانی اطلاع پیدا کرده و خریداری کنید. علاوه بر این، شرکت معتبر خاویار تلاژن، باکیفیتترین خاویارها را با قیمت مناسب عرضه میکند، در نتیجه اگر قصد خرید دارید میتوانید خرید بدون ریسکی را انجام دهید.
-
آیا اشپل ماهی همان خاویار است؟
خیر. خاویار معمولاً به تخم ماهیهای خاویاری گفته میشود؛ اما اشپل به تخم ماهیهای سفید، قزلآلا و غیره اطلاق میشود.